(Kỳ 29)
(Tiếp theo kỳ trước)
.......
...Đang là mùa hạ những năm giữa thập kỷ
tám mươi, thế kỷ hai mươi. Cuộc chiến chống Mỹ cứu nước kết thúc mới được ngót
mười năm.
Đất nước lại vừa trải qua hai cuộc chiến biên giới phía Bắc và Tây
nam. Mọi thứ còn rất khó khăn. Cán bộ nhà nước vẫn gạo sổ, tem phiếu thực phẩm.
Hàng hóa công nghệ phẩm hiếm hoi, ít ỏi và phải thực hiện chế độ phân phối ngặt
nghèo mới đến tay số ít người tiêu dùng chọn lọc. Các cơ quan nhà nước vẫn phân
cho cán bộ nhân viên từng bộ săm lốp, từng chục chiếc đũa xe đạp, từng chiếc vỏ
hay mền chăn bông. Vật dụng sinh hoạt nhà nào khá giả thì có thêm chiếc quạt
tai voi, chiếc nồi áp suất Liên Xô, chiếc vô tuyến truyền hình Neptuyn phân
phối đen trắng. Hoặc chiếc Ri-gon-da do lưu học sinh Liên Xô đem về, hay chiếc
tivi Nationa, Sanyo, Sony…Các thứ đài điện tử bán dẫn, máy quay đĩa, đầu ghi âm
băng cối Teac, Sony, Toshiba……mua lại của đám cán bộ, bộ đội đem từ phía nam
ra. Nhà nào vừa vừa thì có chiếc quạt "con cóc" ba mươi lăm đồng,
chiếc đài bán dẫn Orionton, Vef 12, chiếc quạt Điện cơ Thống Nhất... Các cơ
quan xí nghiệp có nơi mỗi năm phát động tự túc lương thực hai tháng, ba tháng.
Bữa cơm ngoài độn bột mì, mì sợi, độn khoai, sắn nay còn thêm cả hạt bo bo. Trẻ
con người lớn gặp cảm cúm, ho hoắng viêm nhiễm ốm đau mà được dùng thuốc kháng
sinh là rất hiếm khi. Vài viên "xuyên tâm liên", cảm đông y nhì nhằng
dùng chung cho rất nhiều thứ bệnh thường gặp. Chợ búa nghèo kiệt hàng hóa. Xà
phòng kem đóng hộp lổn nhổn khét mùi vôi tôi, xà phòng bánh gia công đen thui
thủi chắc chỉ để dùng cho bảo hộ lao động, cho công nhân cơ khí lắp máy…chà đến
đau tay mới rịn ra chút bọt. Thậm chí đến cả muối, nước mắm cũng hiếm. Chăn
bông, áo bông rặt chỉ có bông tái sinh xanh xanh đỏ đỏ vón thành cục. Nhiều gia
đình phải bật lại từng chiếc chăn bông cũ, san ra cho đủ số người trong nhà
dùng. Mà giời đất thì có vẻ mỗi lúc mỗi rét hơn, mùa đông cũng nghe chừng dài
ra hơn ngày trước. Người mỗi lúc sinh sôi nhiều thêm, đông thêm mà vật chất tối
thiểu chỉ có hạn. Nhà nước đã phải lên kế hoạch tiết giảm dân số, vận động sinh
đẻ ít con.
Đoàn tàu khách Thống Nhất đông nghẹt
người nặng nhọc chuyển bánh sau tiếng hụ..hụ.. mệt mỏi của chiếc đầu kéo chạy
dầu. Bỏ ga Đà Nẵng lại đằng sau, con tàu tiếp tục hành trình Bắc Nam bảy mươi
hai tiếng đồng hồ. Trên tàu, lúc lỉu trên các toa khách tuềnh toàng những là bị
bọc, ba lô, bao tải, thúng mủng, túi xắc, túi lưới. Giờ có lúc người ta gọi vui
với nhau rằng, tàu Bắc Nam là "cái chợ có bánh xe". Cũng phải thôi.
Trong nam ngoài bắc qua lại trên con đường sắt độc đạo cả ngàn cây số này chen
chúc với hành khách đi tàu là hàng hóa. Hàng hóa ở đây là tất tật mọi thứ. Bất
kể thứ gì, từ trái trứng, quả dừa, cá khô, lọ mắm nêm, chai nước mắm đến xoong
nồi đồ nhôm, rổ rá xô chậu đồ nhựa tất tật đều được trung chuyển giữa hai miền
bằng tàu khách bất chấp luật lệ "ngăn sông cấm chợ" bất thành văn
giữa các địa phương. Lẫn trong lẩm cẩm đồ đoàn đó, đám hành khách thật sự của
tuyến giao thông huyết mạch nhường nhịn nhau từng centimet ghế ngồi, ghế nằm,
thậm chí cả sàn tàu. Các toa tàu ứ nghẹn người, nhân viên nhà tàu phải lách từng
bàn chân di chuyển qua các toa. Nơi thì giành giật cãi vã ồn ào chỉ vì chút chỗ
mắc võng ghé lên giàn hành lý, đong đưa phát khiếp trên đầu trên cổ người ngồi
phía dưới. Chỗ khác lại ôn hòa thu xếp với nhau nhường chỗ cho người già, trẻ
thơ. Cái xã hội thu nhỏ trên toa tàu bắc nam phản ánh rất trung thực hình ảnh
cuộc sống vừa mới chuyển từ thời chiến qua thời bình, chật vật tìm cách mưu
sinh sao cho đủ cơm ăn áo mặc, giấy vở học hành. Qua các miền đất nghèo Nghệ
Tĩnh, miền trung trung bộ nhìn ngoài cửa sổ toa tàu là những cánh đồng sơ xác
lúa ngô, khoai sắn nhìn cũng biết thu hoạch lương thực chẳng nhiều nhặn gì. Vào
đến Quảng bình, Quảng trị chen lẫn giữa hiếm hoi đồng ruộng là từng vùng cát
trắng ngút mắt đầy gió mà vắng ngắt nhà cửa. Từng tốp trẻ con, đông thì cả
chục, ít thì dăm ba đứa vai khoác bao dứa, mặt mũi đen nhẻm tóc vàng sơ vì nắng
gió tay nhăm nhăm thuốn sắt đi tìm kiếm sắt vụn, vỏ bom mìn, đồ thải loại chiến
tranh còn lấp sâu trong lòng cát trắng. Không thấy mấy nhà cửa sầm uất, nếu
không lướt qua những vùng đô thị nhấp nhô mái tôn nghèo. Những Huế, Đà Nẵng,
Quảng Nam cũ kỹ ...buồn tênh. Những bát cơm, bát bún, bát cháo ăn vội trên sân
ga không đủ lấp đầy dạ dày cả ngàn con người trên đường di chuyển. Người ta hối
hả đi, hối hả ăn uống, í ới gọi con, chen chúc thét gọi tên nhau, tìm người già
trên tàu, dưới ga. Đám hàng hóa vụn bên đường, chủ yếu là bánh kẹo gia công,
đường phèn đường cát, đồ ăn nhanh mì hai tôm, ba tôm bám lấy đường tàu. Rồi
mẹt, rồi vỏ hộp bìa cac tông bầy dăm củ khoai khúc sắn, dép tông đổ bộ từ dưới
ga lên con tàu vội vàng. Để rồi, gặp nhân viên nhà tàu, gặp bóng công an đường
sắt lại nháo nhào xô đẩy, nhảy như sung rụng xuống tàu giữa đêm vắng. Thi
thoảng, đợt khách này xuống, đợt khách kia lên lại ngậu xị om xòm lao lên để rồi
mất cả tiếng để giành kiếm lấy một chỗ ngồi, chỗ dựa lưng ít ỏi giữa đám người
nhễ nhãi mồ hôi, nồng khét mùi thân thể lâu ngày không được tắm gội. Không khí
đặc quánh mùi thuốc lào, thuốc lá, mùi dầu gió hăng xì. Thi thoảng, len lỏi qua
đám người, đám ghế ngồi chút ít gió hiếm hoi lọt qua khe cửa sổ, nhưng lại
quyện nồng mùi nước tiểu từ phòng vệ sinh cuối toa hắt lại. Giữa cả trăm, cả
chục con người, đi liên tục mấy ngày đêm trên tàu, tranh được cốc nước đánh
răng, bát nước rửa mặt trong phòng vệ sinh bé tí tẹo cuối toa cũng đủ được khen
là người xông xáo. Người chậm chân, lành hiền chen được vào những việc đó chỉ
có thua. Đành bóp bụng mua chậu nước sạch dưới đường tàu, bất biết là nước
giếng, nước máy hay nước sông đánh phèn, san san bớt bớt để dành cốt khắc phục
tàm tạm cái nhu cầu vệ sinh răng miệng và lau rửa tối thiểu. Những ga lớn giữa
chặng như Vinh, Đồng Hới, Huế, Đà Nẵng…cũng có vài nhà tắm dịch vụ, xếp hàng
rồng rắn nghịt người, tắm chưa đủ sạch đã vội vội vàng vàng chạy đuổi theo tàu,
đu đại lên, ôm víu bất cứ thứ gì hai bàn tay có thể bám được để trèo vào toa.
Và những chi tiêu dè sẻn của khách đi tàu, chỉ cố gắng tiêu dùng vào những nhu
cầu tối thiểu ăn, uống, tắm, rửa… cũng vắt móp kha khá hầu bao ít ỏi của họ.
Biết làm sao được, giữa thời buổi như thế này, làm sao mà đáp ứng được cho hết
nhu cầu hàng ngày của cả triệu vạn hành khách qua lại trên cặp đường ray mỏng
manh gầy guộc này của đường sắt bắc nam?!.
Giữa đám người hỗn độn lúc nào cũng muốn
sôi lên ấy, thằng Đán khéo lắm mới ngả được tấm lưng mệt mỏi xuống tấm vải mưa
lót vội dưới sàn tàu. Chân không thể duỗi thẳng được, mà bảo rằng co lại thì
cũng đâu có được thoải mái. Đầu kẹt giữa một bên là hai cái đầu gối tròn bự của
một bà buôn béo ú ục ịch. Vai ghé được một bên lại va phải cạnh xương hông
khẳng khiu của một cụ già cỡ gần bảy mươi. Còn chung quanh ư, đó là một đám lổn
nhổn kẻ nằm người ngồi, ba lô túi xách bọc bị kẹt cứng. Trẻ con có đứa chưa đầy
tuổi tôi còn được các bà mẹ đẩy gọn cả vào gầm ghế để chúng bớt phải chịu chen
vai thúc cánh với người lớn. Chuyến đi này là chuyến công tác vào nam đầu tiên
của thằng Đán, và có thể sẽ còn kéo dài vài năm. Xí nghiệp thủy tinh nơi nó
đang làm việc cần mở rộng việc tiêu thụ sản phẩm ở Sài Gòn và các tỉnh đồng
bằng sông Cửu Long. Phải lập một trạm đại lý giới thiệu và tiêu thụ hàng hóa
trong đó. Đội hình chính đã theo xe hàng vào rồi. Nó đi sau vì còn vướng công
việc lao động tiền lương dở dang của xí nghiệp phải bàn giao cho người khác.
Lên tàu ở Hà Nội cách đây hơn một ngày, mãi đến giờ này gã mới tạm gọi là quen
quen với cảnh đi tàu bắc nam. Nghĩa là biết ăn theo người khác, ăn vội ăn vàng
kiểu tàu xe nhếu nháo. Biết mua bán những vật dụng sinh hoạt tối thiểu. Biết
tiêu tiền vào mấy khoản nước rửa, nước uống, cơm đĩa cơm phần hàng ngày trên
tàu. Đương nhiên còn phải mắt trước mắt sau giữ cho bằng được chiếc ba lô quần
áo tư trang giữa muôn người nhộn nhạo này. Đêm xuống, cả toa tàu chỉ có hai
ngọn đèn bé tí, không đủ tỏa hết được chút ánh sáng vàng quạch, yếu xìu tới mọi
ngõ ngách trên toa. Cứ sau một ga lẻ có người lên xuống, không góc này cũng góc
khác trên toa ồn lên những tiếng kêu thất thanh vì mất tiền, mất đồ. Đi tàu
kiểu này, thân ai nấy lo giữ. Không biết, không quen chớ có hào hứng thật thà
nhờ vả hay giúp đỡ vặt. Biết đâu đấy. "Phải vạ thì má đã sưng".
....
(Mời xem tiếp kỳ sau)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét